جشن مهرگان

در ایران باستان روزهای ماه نام‌های خاص داشتند و از جمله روز شانزدهم هر ماه «مهر»بود. بنابراین «روز مهر»در ماه مهر (شانزدهم)، مهمترین روز آیین‌های مهرگان بود. آیین‌های مهر (جشن های مهرگان)پس از نوروز، مهم‌ترین عید ملی ایرانیان بوده است. نوروز با بهار و شکوفه و نوید برکت آغاز می‌شد و مهرگان به خاطر پایان رسیدن کار جمع آوری محصول و آغاز شش ماهه شب‌های طولانی تر و سرما جشن گرفته می‌شد. 

«مهرگان»ویژه آیین‌های سپاس‌گزاری به درگاه خداوند [اهورامزدا]است که این همه نعمت را به انسان ارزانی داشته و نیز استفاده از این فرصت برای تحکیم دوستی‌ها، محبت‌ها و عواطف انسانی بوده است. 

در گذشته، در روزهای مهرگان (4 تا 6روز) مردم مهمانی‌های بزرگ برپا می‌کردند و پذیرایی با میوه تازه در مهرگان و میوه خشک (آجیل و خشکبار)در نوروز؛ رسم تغییرناپذیر ایرانیان از عهد باستان بوده است. 

• بار عام شاهان

• اهداء هدایای فراوان به پیشگاه پادشاهان

• بخشیدن لباس های تابستانی یا زمستانی موجود در صندوق خانه شاه به عموم مردم

• رسیدن پیک خجسته به دربار شاهی

• مراسم آفرین خوانی

• برگزاری تعدادی رسوم تمثیلی از عمده‌ترین مراسمات این عید بود. 

دیگر خوراکی‌های خوان مهرگانی عبارت بود از آشامیدنی و نانی مخصوص. نوشیدنی از عصاره گیاه «هَـئومَـه/ هوم»که با آب یا شیر رقیق شده بود، فراهم می‌شد و همه باشندگان جشن، به نشانه پیمان از آن می‌نوشیدند. نانِ مخصوص مهرگان از آمیختن آرد هفت نوع غله گوناگون تهیه می‌گردید. غله‌ها و حبوباتی مانند گندم، جو، برنج، نخود، عدس، ماش و ارزن. دیگر لازمه‌های سفره مهرگان عبارت بود از: جام آتش یا نوکچه (شمع)، شکر، شیرینی، خوردنی‌های محلی و بوی‌های خوش مانند گلاب.

آنان پس از خوردن نان و نوشیدنی، به موسیقی و پایکوبی‌های گروهی می‌پرداخته‌اند.سرودهایی از مهریشت را با آواز می‌خوانده و اَرْغُـشت می‌رفته‌اند (می‌رقصیده‌اند).شعله‌های آتشدانی برافروخته پذیرای خوشبویی‌ها (مانند اسپند و زعفران و عنبر) می‌شد و نیز گیاهانی چون هوم که موجب خروشان شدن آتش می‌شوند.

در پایان مراسم، شعله‌های فروزان آتش، نظاره‌گر دستانی بود که بطور دسته‌جمعی و برای تجدید پایبندی خود بر پیمان‌های گذشته، در هم فشرده می‌شدند.